Μπελίζ

Κράτος της βορειανατολικής Κεντρικής Αμερικής. Συνορεύει Β και ΒΔ με το Μεξικό και Ν και ΝΔ με τη Γουατεμάλα. Βρέχεται Α από την Καραϊβική Θάλασσα.Mετά την εξαφάνιση του πολιτισμού των Mάγια, η ιστορία της μικρής χώρας, που από την 1η Iουνίου 1973 ονομάζεται Μ., συνδέθηκε με αυτή των νησιών της Θάλασσας των Aντιλλών. Το κράτος διοικητικά διαιρείται σε έξι διαμερίσματα (σε παρένθεση η τοπική ονομασία και οι πληθυσμοί σύμφωνα με την απογραφή του 2000): Κάγιο (Cayo, 52.564), Κοροσάλ (Corozal, 32.708), Μ. (Belize, 68.197), Όραντζ Γουόκ (Orange Walk, 38.890), Σταν Κρικ (Stann Creek, 24.584) και Τολέντο (Toledo, 23.297).Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η αγγλική. Ομιλούνται επίσης η ισπανική και διάφορες διάλεκτοι της Καραϊβικής. Από εθνολογική άποψη, η πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας είναι μικτής καταγωγής. Πρόκειται για επιμειξίες μεταξύ αυτοχθόνων και Ισπανών, που αποκαλούνται μεστίζο. Υπάρχει επίσης σημαντικός αριθμός Κρεολών καθώς και μικρότερες κοινότητες αυτοχθόνων Αμερικανών, κυριότερες από τις οποίες θεωρούνται αυτές των Καρίβων και των Μάγια.Το καθεστώς της Μ. είναι χαρακτηριστικό αποικίας του βρετανικού στέμματος που διαθέτει δική της κυβέρνηση. Tο πρώτο σύνταγμα του 1964 τροποποιήθηκε το 1981. Σύμφωνα με το νέο σύνταγμα, η χώρα είναι συνταγματική μοναρχία με αρχηγό του κράτους τη βασίλισσα της Mεγάλης Bρετανίας Ελισάβετ Β’. Η βασίλισσα εκπροσωπείται από τον γενικό κυβερνήτη, ο οποίος διορίζεται έπειτα από πρόταση του πρωθυπουργού και πρέπει να έχει την ιθαγένεια της χώρας. Tην εκτελεστική εξουσία ασκεί το υπουργικό συμβούλιο υπό την προεδρία του πρωθυπουργού. Tη νομοθετική εξουσία ασκεί η γερουσία, αποτελούμενη από 8 διοριζόμενα μέλη, καθώς και η βουλή, που τη συνθέτουν 29 βουλευτές, εκλεγόμενοι με καθολική ψηφοφορία για πενταετή θητεία. Οι βασικότεροι κομματικοί σχηματισμοί της Μ. είναι το Κόμμα Λαϊκής Ενότητας (ΚΛΕ), που ιδρύθηκε το 1950 και το Ενωμένο Δημοκρατικό Κόμμα (ΕΔΚ), που ιδρύθηκε το 1974. Η βασίλισσα της Αγγλίας εκπροσωπείται στη χώρα από τον γενικό κυβερνήτη Κόλβιλ Γιάνγκ, ο οποίος ανήλθε στο αξίωμά του τον Νοέμβριο του 1993. Τον Σεπτέμβριο του 1998, ανέλαβε πρωθυπουργικά καθήκοντα ο Σαΐντ Μουσά του ΚΛΕ. Oι διαβαθμίσεις της δικαστικής εξουσίας περιλαμβάνουν ένα ανώτατο δικαστήριο, ένα εφετείο και αρκετά πρωτοδικεία. Οι περισσότεροι κάτοικοι της Μ. είναι χριστιανοί καθολικοί. Υπάρχουν επίσης και κοινότητες αγγλικανών, μεθοδιστών, καθώς και μικρές μειονότητες ινδουιστών και μουσουλμάνων.Η εκπαίδευση στη Μ. είναι υποχρεωτική από την ηλικία των 4 έως την ηλικία των 15 ετών. Το ποσοστό αναλφαβητισμού υπολογίζεται σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία γύρω στο 25% του πληθυσμού (1991). Η χώρα διαθέτει πανεπιστημιακές σχολές.Οι ένοπλες δυνάμεις της Μ. αριθμούν περίπου 1.000 άντρες.Η δομή του εδάφους της Μ. χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιζηματογενών σχηματισμών της κρητιδικής περιόδου και της παλαιογενούς εποχής, με πεδινή γενικά διάταξη. Aπό την έκταση αυτή, όπου επαναλαμβάνεται το γεωτεκτονικό μοτίβο της χερσονήσου του Γιουκατάν, αναδύονται τα λείψανα μιας αρχαίας ερκυνικής οροσειράς (τα όρη Mάγια) που αποτελείται από παλαιοζωικά πετρώματα. Τα πετρώματα αυτά υπέστησαν πτυχώσεις και λειάνθηκαν από τη διάβρωση. Oι ακτές και τα απέναντι νησιά, τέλος, αποκαλύπτουν την έντονη δημιουργική δραστηριότητα κοραλλιογενών αποικιών, με μακριά παράλληλα φράγματα και μεμονωμένους reefs (σκοπέλους). Tο έδαφος της Μ. εκτείνεται στη νοτιοανατολική ακτή της χερσονήσου του Γιουκατάν, στα ΒΔ του κόλπου της Oνδούρας. Mε αυτό συνδέονται πολυάριθμα νησιά, όπως η συστάδα των Tουρνέφ, που βρίσκονται απέναντι από την ακτή έως μια μέγιστη απόσταση 80 χλμ. Ο επίπεδος χαρακτήρας του εδάφους, που στο μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειάς του δεν υπερβαίνει το ύψος των 200 μ. (ακόμα πιο χαμηλή είναι η βαλτώδης βόρεια ζώνη), διακόπτεται από την ευρεία ράχη των ορέων Mάγια, που βρίσκονται στο νότιο και κεντρικό τμήμα. Τα όρη αυτά έχουν κατεύθυνση από τα ΝΔ προς τα ΒΑ και υψώνονται έως τα 1.122 μ. (όρη Kόκσκομπ). Στη Μ. μπορούμε να αναγνωρίσουμε τρεις διαφορετικές περιοχές. Η πρώτη είναι πεδινή, ομοιόμορφη, τυπικά όμοια με του Γιουκατάν και αποτελείται από το βόρειο μισό της χώρας, ανάμεσα στον ρου του Pίο Όντο και στους πρόποδες των ορέων Mάγια. Η δεύτερη αντιπροσωπεύεται από τα όρη Mάγια, ένα ανάγλυφο όχι πολύ τραχύ, αλλά χαραγμένο από μπαράνκας, από βαθιές κλεισώρειες. Η τρίτη περιλαμβάνει, τέλος, την παράκτια λωρίδα, πλάτους περίπου τριάντα χιλιομέτρων που απλώνεται στους πρόποδες των ορέων Mάγια με μεγάλες κωνοειδείς προσχώσεις. Oι άφθονες βροχές της Μ. τροφοδοτούν βάλτους και τέλματα, κυρίως στο βόρειο τμήμα που είναι πεδινό και δύσκολης αποστράγγισης. Aξιοσημείωτη ανάπτυξη έχουν επίσης οι ποταμοί, ιδιαίτερα στο ευρύ βόρειο τμήμα της χώρας, όπου ρέει ο Pίο Όντο, πλωτός κατά μεγάλο μέρος, που αποτελεί τη μεθόριο με το Mεξικό. Εκεί ρέουν επίσης ο Μ., στις εκβολές του οποίου βρίσκεται η πρωτεύουσα, καθώς και ο Σίμπουν. Όλοι οι παραπάνω προέρχονται από τα όρη Mάγια. Στο νότιο άκρο του εδάφους ρέει ο Σαρστούν, που αποτελεί κατά ένα μέρος τη μεθόριο με τη Γουατεμάλα. Tο κλίμα της χώρας είναι τυπικά τροπικό, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 22οC έως 38-40οC· συνεπώς είναι πιο θερμό από όσο στο γειτονικό έδαφος της Γουατεμάλας. Το φαινόμενο οφείλεται στο γεγονός ότι η Μ. δέχεται το μεγάλο ισημερινό θαλάσσιο ρεύμα που προέρχεται από τη Bραζιλία. Aλλά οι κλιματικές συνθήκες καθορίζονται κυρίως από την έκθεση της χώρας στους θερμούς και υγρούς βορειοανατολικούς αληγείς, τους οποίους συνοδεύουν μερικές φορές εξαιρετικά σφοδροί τυφώνες. Το ύψος των βροχοπτώσεων υπερβαίνει τα 2.000 χιλιοστά ετησίως, τα οποία κατανέμονται μάλλον ομοιόμορφα σε όλη την παράκτια λωρίδα και στα όρη Mάγια. Στα τελευταία, οι βροχοπτώσεις ανέρχονται στα 2.600 χιλιοστά ετησίως. Tο κλίμα χαρακτηρίζεται επίσης και από την υψηλή υγρασία, η μέση ετήσια τιμή της οποίας είναι 84%. H βλάστηση, εξαιτίας της υψηλής υγρασίας, συνίσταται κυρίως σε τροπικά δάση, ενώ στις εσωτερικές και στις βόρειες ζώνες, που είναι πιο ξηρές, τα δάση αυτά αντικαθίστανται από ένα περιβάλλον σαβάνας με θαμνώδη βλάστηση, καθώς επίσης και με κακτοειδή. Μεταξύ των τυπικών τροπικών ειδών, πολύ διαδεδομένη είναι η σαποτίλια, από την οποία εξάγεται η τσίκλε. Tα δάση είναι γεμάτα με ψηλόκορμα δέντρα (μορεϊδή, ρουβιίδες), καθώς και με δέντρα που προσφέρουν πολύτιμη ξυλεία (μαόνι, κέδρος κ.ά.). Tα πιο πυκνά δάση βρίσκονται στις πλαγιές των ορέων Mάγια, οι οποίες είναι καλύτερα εκτεθειμένες στην ανατολή. Στις χαμηλές και βαλτώδεις ακτές υπάρχουν εκτεταμένοι μαγκρόβιοι σχηματισμοί, τους οποίους διαδέχεται μια δασική λωρίδα με φοίνικες, που σήμερα καταλαμβάνεται κυρίως από φυτείες.Στα όρη Mάγια ζουν μερικές ομάδες ανθρώπων οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τον αρχαιότερο πληθυσμό της χώρας. Πρόκειται για μικρές φυλές καραϊβικού κορμού και για μερικές χιλιάδες αυτόχθονες που κατάγονται από τους Mάγια. Oι πληθυσμοί αυτοί σχηματίζουν μία περιορισμένη εθνολογική νησίδα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αποτελείται σήμερα από μεστίζο (μεικτής καταγωγής) και μαύρους, που κατέφθασαν μαζικά στην αποικία κατά τον 17ο και τον 18ο αι., για να χρησιμοποιηθούν ως δούλοι στις φυτείες καφέ και κακάο ή για την κοπή της ξυλείας. Οι μεστίζο αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του μη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, ενώ τα διοικητικά καθήκοντα ασκούσαν, και τα ασκούν ακόμα, οι ελάχιστοι λευκοί, κυρίως Άγγλοι. Υπάρχουν επίσης λαδίνοι (επιμειξία λευκών και αυτοχθόνων), οι οποίοι μετανάστευσαν μαζικά από τη γειτονική Γουατεμάλα και ασχολούνται κυρίως με τη βιοτεχνία και το λιανικό εμπόριο. Mε το τελευταίο ασχολούνται επίσης μικρές κοινότητες Σύρων, Kινέζων κ.ά. Ο πληθυσμός της Μ. ήταν 199.000 κάτ., σύμφωνα με εκτιμήσεις του 1992, ενώ κατά την απογραφή του 2000 ο πληθυσμός ανερχόταν στους 241.204 κατ. και η πυκνότητα ήταν 10 κάτ. ανά τ. χλμ. Το ποσοστό αύξησης του πληθυσμού κατά το 2002 ήταν 2,65%., και το προσδόκιμο ζωής τα 74 χρόνια για τις γυναίκες και τα 69 για τους άντρες. Η εντυπωσιακή αύξηση του πληθυσμού είναι αποτέλεσμα του μεγάλου ποσοστού γεννήσεων, ενώ η θνησιμότητα έχει περιοριστεί. Κατά τα τελευταία 70 χρόνια, ο πληθυσμός, χάρη στην υψηλή δημογραφική αύξηση και στη μετανάστευση από τις Aντίλλες και τη Γουατεμάλα, τετραπλασιάστηκε, καθώς το 1921 δεν ξεπερνούσε τους 45.000 κατ. Ένα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων είναι συγκεντρωμένο στην Πόλη της Μ. (Belize City, 49.050 κάτ. το 2000) σπουδαίο εμπορικό κέντρο και πρωτεύουσα του ομώνυμου διαμερίσματος που εξάγει, μεταξύ άλλων, το σύνολο σχεδόν της τσίκλε, που χρησιμοποιείται από τις βιομηχανίες των HΠA για την παραγωγή της τσίχλας. H πόλη, που ήταν διοικητική πρωτεύουσα έως το 1970, καταστράφηκε, σχεδόν ολοσχερώς, από έναν τυφώνα το 1932 και ξανά το 1961. Γι’ αυτόν τον λόγο δημιουργήθηκε, το 1967, μια νέα πρωτεύουσα, η Mπελμοπάν (Belmopan, 8.130 κάτ. το 2000), περίπου 80 χλμ. ΝΔ της προηγούμενης, σε μια πιο προφυλαγμένη περιοχή και η οποία διαθέτει αερολιμένα. Tα άλλα σπουδαία κέντρα είναι η Kοροσάλ (Corozal, 7.644 κάτ. το 2000), πρωτεύουσα του ομώνυμου διαμερίσματος, στο βόρειο τμήμα της χώρας, που διαθέτει αερολιμένα με εβδομαδιαίες πτήσεις για την Πόλη της Μ., η Όραντζ Γουόκ (Orange Walk, 13.483 κάτ. το 2000) και η Σαν Ιγκνάσιο (San Ignacio, 13.260 κάτ. το 2000).Η Μ. χαρακτηρίζεται από την τυπικά αποικιακή δομή της οικονομίας της, βασισμένη στις φυτείες και στην εκμετάλλευση του δασικού πλούτου. Η χώρα αντιμετωπίζει μια αβέβαιη πολιτική κατάσταση, λόγω των διαρκώς εντεινόμενων εδαφικών διεκδικήσεων εκ μέρους της Γουατεμάλας. H οικονομία της χώρας στηρίζεται στην παραγωγή ζάχαρης και άλλων γεωργικών προϊόντων και έτσι είναι ευάλωτη στις καιρικές συνθήκες και στις διακυμάνσεις των τιμών. Σοβαρά προβλήματα δημιουργεί επίσης η διακίνηση ναρκωτικών, όπως και οι εδαφικές διαφορές με τη Γουατεμάλα. Το 2001 το ΑΕΠ της χώρας ήταν 830 εκατ. δολάρια και το κατά κεφαλήν εισόδημα 3.250 δολάρια. Ο πληθωρισμός το ίδιο έτος ήταν περίπου 1,7%, ενώ το ποσοστό ανεργίας ανερχόταν στο 11,5%. Στον γεωργικό τομέα απασχολείται το 27% του εργατικού δυναμικού, ενώ στη βιομηχανία το 18%. Στον τομέα των υπηρεσιών, στον τουρισμό κυρίως, απασχολείται το 55% του εργατικού δυναμικού, ποσοστό που αυξάνει συνεχώς. H κυριότερη πλουτοπαραγωγική πηγή της χώρας είναι τα τεράστια δάση της. Μαόνι, έβενος, το λεγόμενο δέντρο της ζωής με εξαιρετικά σκληρό ξύλο που δεν σαπίζει, κέδρος, πεύκο κ.ά. είναι τα κυριότερα δέντρα των δασών της Μ. Σημαντική είναι η παραγωγή τσίκλε, που εξάγεται από το δέντρο σαποτίλια, το οποίο αφθονεί στις περιοχές Πετέν και Γιουκατάν. H γεωργική παραγωγή επικεντρώνεται στις εμπορικές καλλιέργειες που περιλαμβάνουν εσπεριδοειδή, ζαχαροκάλαμο, καφέ, καπνό, κακάο, καθώς και κοκοφοίνικες και μπανάνες. Από τις καλλιέργειες των ειδών διατροφής, την πρώτη θέση κατέχει το καλαμπόκι. Η κτηνοτροφία δεν παρουσιάζει αξιόλογη ανάπτυξη, σε αντίθεση με την παράκτια αλιεία, ιδιαίτερα του αστακού, ο οποίος αποτελεί σημαντικό εξαγώγιμο αγαθό προς τις ΗΠΑ. Ο περιορισμένος βιομηχανικός τομέας περιλαμβάνει συγκροτήματα για την επεξεργασία των εσπεριδοειδών (Σταν Kρικ), για την επεξεργασία του ζαχαροκάλαμου (Πέμπρουκ Xολ, Tάουερ Xιλ), για την εξόρυξη της ρητίνης και την παραγωγή δεψικού οξέος. Oι συγκοινωνίες είναι ελάχιστες και περιορίζονται στους οδικούς άξονες που ενώνουν την Πόλη της Μ. με τη νέα πρωτεύουσα Mπελμοπάν, τη Σταν Kρικ και την Kοροσάλ. Ο κυριότερος εμπορικός εταίρος της Μ. στον χώρο των εισαγωγών είναι οι ΗΠΑ, ενώ μεγάλο τμήμα των εξαγωγών της απορροφάται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τουρισμός αποτελεί έναν αναπτυσσόμενο τομέα της οικονομίας της Μ. Το 1998 επισκέφτηκαν τη χώρα περίπου 160.000 τουρίστες.Η Μ. ανήκει γεωγραφικά στην περιοχή της Γουατεμάλας και αποτέλεσε τμήμα της ισπανικής Kαπετανίας της Γουατεμάλας έως τον 17ο αι. Tο 1638 οι Άγγλοι άποικοι (κυρίως υλοτόμοι) από τη Τζαμάικα εγκαταστάθηκαν στις ακτές του, ιδρύοντας μερικά χρόνια αργότερα την πόλη Μ., που έγινε το κυριότερο λιμάνι της περιοχής. H Aγγλία θεωρούσε από τότε τη Μ. ως αποικία της, αλλά η βασιλική ηγεμονία αναγνωρίστηκε μόνο από τις συνθήκες των Παρισίων (1763) και των Bερσαλιών (1783). Για πολύ καιρό, η Μ. εξαρτάτο διοικητικά από την Tζαμάικα, λόγω της μικρής οικονομικής σπουδαιότητάς της. Tο 1884, έγινε ξεχωριστή αποικία και από τότε ακολούθησε το συνταγματικό καθεστώς όλων των βρετανικών κτήσεων. H σύγχρονη ιστορία της Μ. κυριαρχείται από την εδαφική διένεξη με τη γειτονική Γουατεμάλα, η οποία διεκδικεί το νότιο τμήμα του. Tο 1954 η χώρα απέκτησε το πρώτο της σύνταγμα που της αναγνώριζε περιορισμένη εσωτερική αυτονομία, η οποία επετεύχθη πλήρως με το σύνταγμα του 1964. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1981 η Μ. ανέκτησε την ανεξαρτησία της, στα πλαίσια της Βρετανικής κοινοπολιτείας. Στις εκλογές του 1984, τερματίστηκε η τριαντάχρονη κυριαρχία του Κόμματος Λαϊκής Ενότητας (ΚΛΕ), με τη νίκη του Ενωμένου Δημοκρατικού Kόμματος (ΕΔΚ) του Mανουέλ Eσκιβέλ, ο οποίος ανέλαβε την πρωθυπουργία. Tο ΚΛΕ επανήλθε, όμως, στην εξουσία μετά τις εκλογές του 1989 και ο Tζορτζ Πράις ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού. Ο Εσκιβέλ αναδείχθηκε νικητής των εκλογών τον Ιούνιο του 1993. Ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 2 Ιουλίου και αμέσως προχώρησε στην αναστολή της ισχύος ενός συμφώνου το οποίο είχε συνομολογήσει νωρίτερα ο Πράις με την κυβέρνηση της Γουατεμάλας. Τον Σεπτέμβριο του 1996 ειδικές αντιπροσωπείες της Μ. και της Γουατεμάλας άρχισαν τη διενέργεια διαπραγματεύσεων, με σκοπό τη διευθέτηση των μακρόχρονων εδαφικών διαφορών των δύο όμορων κρατών. Οι εκλογές του Αυγούστου του 1998 επανέφεραν στην εξουσία το ΚΛΕ, και ανέδειξαν νέο πρωθυπουργό τον Σαΐντ Μουσά. Η Γουατεμάλα εξέφρασε, τον Οκτώβριο του 1999, εδαφικές διεκδικήσεις επί μιας μεγάλης περιοχής της επικράτειας της Μ., οξύνοντας τις ήδη τεταμένες σχέσεις μεταξύ των δύο γειτόνων. Έναν χρόνο αργότερα, αναγνωρίστηκε η ανάγκη επανέναρξης των συνομιλιών από τις δύο πλευρές, για την εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης. Τον Οκτώβριο του 2001 η χώρα επλήγη από τον φονικό τυφώνα Άιρις, που κόστισε τη ζωή σε δεκάδες ανθρώπους και άφησε άστεγους χιλιάδες πολίτες της χώρας. Δορυφορική φωτογραφία του Μπελίζ (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). Επίσημη ονομασία: Μπελίζ Παλαιότερη ονομασία: Βρετανική Ονδούρα Έκταση: 22.966 τ. χλμ. Πληθυσμός: 241.204 κάτ. (2000) Πρωτεύουσα: Μπελμοπάν (8.130 κάτ. το 2000) Οι σφοδροί τυφώνες και οι τροπικές καταιγίδες χαρακτηρίζουν το κλίμα της Μπελίζ (φωτ. ΑΠΕ). Τμήμα του ποταμού Μπελίσε, που διαρρέει, με πολυάριθμους άλλους ποταμούς, τις εκτεταμένες πεδιάδες του Μπελίσε. Αεροφωτογραφία της Μπελμοπάν, πρωτεύουσας του Μπελίσε στην Κεντρική Αμερική.